Đánh giá vòng đời Tòa nhà (Building Lifecycle Assessment)

Đánh giá vòng đời tòa nhà (Building Lifecycle Assessment) đang trở thành công cụ trọng yếu trong chiến lược phát triển công trình xanh và giảm phát thải carbon của ngành xây dựng hiện đại. Phương pháp này giúp định lượng toàn bộ tác động môi trường của một tòa nhà từ khai thác nguyên liệu, thi công, vận hành cho đến giai đoạn tháo dỡ và tái chế. Việc thực hiện đánh giá vòng đời tòa nhà giúp hỗ trợ doanh nghiệp đạt các chứng chỉ xanh như LEED, BREEAM, LOTUS,… đồng thời tối ưu chi phí vòng đời và nâng cao giá trị bền vững cho dự án.

1. Tổng quan & phạm vi đánh giá vòng đời tòa nhà

Trong lĩnh vực xây dựng hiện đại, đánh giá vòng đời tòa nhà (Building Lifecycle Assessment) đóng vai trò như một công cụ khoa học giúp định lượng và quản lý tác động môi trường trong suốt quá trình tồn tại của công trình. Mục tiêu của đánh giá vòng đời tòa nhà là tối ưu hóa hiệu quả sử dụng tài nguyên, giảm phát thải khí nhà kính và hướng đến một mô hình phát triển công trình bền vững, tiết kiệm và thân thiện với môi trường.

1.1 Đánh giá vòng đời tòa nhà là gì?

Đánh giá vòng đời tòa nhà (Building Lifecycle Assessment) là phương pháp định lượng toàn diện nhằm đo lường tác động môi trường của một công trình trong suốt vòng đời tồn tại của nó từ khâu khai thác nguyên liệu, sản xuất vật liệu, thi công, vận hành cho đến khi phá dỡ hoặc tái chế.

Khác với các phương pháp đánh giá truyền thống chỉ tập trung vào giai đoạn vận hành, đánh giá vòng đời tòa nhà  phân tích toàn bộ chuỗi giá trị từ thiết kế, thi công đến khi công trình kết thúc vòng đời.

Bằng cách đánh giá vòng đời tòa nhà, chủ đầu tư và đội ngũ thiết kế có thể xác định rõ “điểm nóng môi trường” (environmental hotspots) để đưa ra các quyết định chiến lược về vật liệu, giải pháp kết cấu và công nghệ xây dựng nhằm giảm thiểu carbon tích hợp (embodied carbon) ngay từ giai đoạn đầu.

1.2 Ranh giới hệ thống & đơn vị chức năng

Trong quá trình đánh giá vòng đời tòa nhà, việc xác định ranh giới hệ thống (System Boundary) là yếu tố quan trọng để đảm bảo kết quả chính xác và có thể so sánh được.

Theo tiêu chuẩn quốc tế, ranh giới vòng đời tòa nhà được chia thành các mô hình phổ biến sau:

• Cradle-to-Gate: Đánh giá tác động từ khai thác nguyên liệu đến khi sản phẩm hoặc vật liệu rời khỏi nhà máy.
• Cradle-to-Grave: Bao quát toàn bộ vòng đời, bao gồm cả giai đoạn sử dụng, bảo trì và thải bỏ.
• Cradle-to-Cradle: Mô hình toàn diện nhất, khi sản phẩm hoặc vật liệu được tái sử dụng, tái chế để hình thành vòng đời mới, phản ánh nguyên tắc kinh tế tuần hoàn trong xây dựng.

Đơn vị chức năng thường được biểu thị bằng kg CO₂e/m² sàn, cho phép đo và so sánh hiệu quả carbon của các phương án thiết kế hoặc vật liệu khác nhau trên cùng một cơ sở.

1.3 Quy định & tiêu chí quốc tế áp dụng

Để đảm bảo tính thống nhất và độ tin cậy khi thực hiện đánh giá vòng đời tòa nhà, Tổ chức Tiêu chuẩn hóa Quốc tế (ISO) đã ban hành một loạt bộ tiêu chuẩn cốt lõi quy định cách thức thu thập, phân tích và công bố dữ liệu môi trường. Trong đó, hai tiêu chuẩn nền tảng là ISO 14040 và ISO 14044, được xem là “kim chỉ nam” cho mọi hoạt động đánh giá vòng đời trên toàn cầu.

• ISO 14040:2006 – Quản lý môi trường: Nguyên tắc và khuôn khổ đánh giá vòng đời 
  • Là tiêu chuẩn nền tảng mô tả các nguyên tắc, khái niệm và phạm vi áp dụng của đánh giá vòng đời (LCA), quy định rõ những yếu tố cần xem xét trong quá trình đánh giá như năng lượng, tài nguyên, phát thải và chất thải. Tiêu chuẩn này đồng thời đặt ra yêu cầu về minh bạch dữ liệu, thời gian phân tích và phương thức công bố kết quả, đảm bảo quy trình đánh giá có thể được truy xuất và xác minh độc lập.
• ISO 14044:2006 – Quản lý môi trường: Yêu cầu và hướng dẫn đánh giá vòng đời
  • Là phần mở rộng của ISO 14040, tiêu chuẩn này cung cấp hướng dẫn chi tiết về mô hình hóa hệ thống sản phẩm hoặc công trình, bao gồm xây dựng kiểm kê đầu vào – đầu ra, đánh giá tác động và diễn giải kết quả. Việc tuân thủ ISO 14044 giúp báo cáo đánh giá vòng đời đạt độ tin cậy khoa học, tính minh bạch và khả năng so sánh giữa các công trình trong nước và quốc tế.

Ngoài hai tiêu chuẩn cốt lõi, ISO còn ban hành các tiêu chuẩn phụ liên quan đến công bố môi trường và nhãn sinh thái, nhằm bảo đảm tính minh bạch và ngăn ngừa hiện tượng “rửa xanh” (greenwashing):

• ISO 14024: Xác định tiêu chí môi trường cho nhóm sản phẩm – Nhãn sinh thái loại I (Eco-label).
• ISO 14021: Hướng dẫn tự công bố môi trường – Nhãn sinh thái loại II.
• ISO 14025: Cung cấp khung thực hiện Tuyên bố môi trường sản phẩm (Environmental Product Declaration – EPD) – Nhãn sinh thái loại III, công cụ nền tảng trong việc chứng minh tính bền vững của vật liệu xây dựng.

Việc tuân thủ hệ thống tiêu chuẩn ISO không những giúp doanh nghiệp thực hiện đánh giá vòng đời tòa nhà một cách chính xác, mà còn là điều kiện tiên quyết để đạt các chứng chỉ công trình xanh như LEED, BREEAM, LOTUS và đáp ứng các yêu cầu minh bạch về báo cáo ESG trong ngành xây dựng bền vững.

2. Các giai đoạn của vòng đời tòa nhà

Theo các tiêu chuẩn quốc tế ISO 14040, ISO 14044 và đặc biệt là ISO 21930, vòng đời của một tòa nhà được chia thành bốn giai đoạn chính (A – C) cùng một module mở rộng (D). Mỗi giai đoạn đại diện cho một phần cụ thể trong chu trình tồn tại của công trình từ khai thác nguyên liệu đến khi tháo dỡ và tái chế.

2.1 Giai đoạn sản xuất (A1 – A3)

Đây là giai đoạn đầu tiên của vòng đời, thường được gọi là Cradle-to-Gate, bao gồm:

• A1: Khai thác hoặc thu hoạch nguyên liệu thô từ tự nhiên (đá, cát, sắt, gỗ, xi măng, nhôm…).
• A2: Vận chuyển nguyên liệu đến nhà máy hoặc xưởng sản xuất.
• A3: Quá trình sản xuất, gia công và đóng gói vật liệu xây dựng.

Giai đoạn này thể hiện carbon tích hợp ban đầu của công trình, chiếm tỷ trọng lớn nhất trong tổng lượng phát thải. Việc lựa chọn vật liệu có EPD (Environmental Product Declaration), nguồn gốc tái chế, hoặc sử dụng năng lượng tái tạo trong sản xuất có thể giúp giảm đáng kể phát thải trong module A1 – A3.

2.2 Giai đoạn thi công (A4 – A5)

Đây là giai đoạn đưa vật liệu đến công trường và tiến hành xây dựng công trình, bao gồm:

• A4: Vận chuyển sản phẩm từ nhà máy đến công trường (phụ thuộc vào khoảng cách, phương tiện và loại nhiên liệu sử dụng).
• A5: Lắp đặt, thi công và xử lý chất thải trong quá trình xây dựng.

Tác động môi trường trong giai đoạn này chủ yếu đến từ nhiên liệu vận chuyển, sử dụng năng lượng thi công và lượng chất thải phát sinh.

Các biện pháp quản lý vật liệu, tối ưu vận tải, tái chế phế thải và sử dụng thiết bị tiết kiệm năng lượng sẽ giúp giảm thiểu lượng phát thải CO₂ ở module A4 – A5.

2.3 Giai đoạn sử dụng (B1 – B7)

Giai đoạn này bao trùm toàn bộ thời gian vận hành của tòa nhà, gồm các hoạt động:

• B1: Sử dụng công trình và phát sinh hao mòn vật liệu.
• B2 – B5: Bảo trì, sửa chữa, thay thế, nâng cấp hoặc tân trang.
• B6: Tiêu thụ năng lượng trong quá trình sử dụng.
• B7: Tiêu thụ nước trong suốt vòng đời vận hành.

Đây là giai đoạn có thời gian dài nhất và ảnh hưởng trực tiếp đến carbon vận hành (Operational Carbon).

Việc áp dụng giải pháp thiết kế tiết kiệm năng lượng, sử dụng hệ thống điều hòa – chiếu sáng hiệu suất cao, kết hợp năng lượng tái tạo sẽ giúp tối ưu hiệu quả môi trường trong module B.

2.4 Giai đoạn kết thúc vòng đời (C1 – C4)

Khi công trình kết thúc vòng đời sử dụng, chuỗi hoạt động phá dỡ, vận chuyển và xử lý vật liệu sẽ diễn ra.

• C1: Phá dỡ hoặc tháo dỡ công trình.
• C2: Vận chuyển chất thải đến nơi xử lý hoặc tái chế.
• C3: Xử lý, phân loại và tái chế vật liệu.
• C4: Thải bỏ hoặc chôn lấp phần vật liệu không thể tái chế.

Giai đoạn này, mặc dù chiếm tỷ lệ phát thải nhỏ hơn, nhưng đóng vai trò quan trọng trong việc hoàn thiện vòng tròn vật liệu (material circularity). Việc thiết kế module hóa (modular design), lựa chọn vật liệu dễ tháo lắp và xây dựng quy trình thu hồi tái chế rõ ràng là yếu tố then chốt để giảm carbon trong module C1 – C4.

2.5 Module D (Beyond System Boundary)

Module D nằm ngoài ranh giới hệ thống (Beyond System Boundary), thể hiện các lợi ích môi trường tiềm năng từ việc tái sử dụng, tái chế hoặc thu hồi năng lượng của vật liệu sau khi công trình bị tháo dỡ.

Ví dụ:

• Thép được nấu luyện lại để sản xuất vật liệu mới.
• Gỗ được tái sử dụng hoặc chuyển hóa thành năng lượng sinh học.

ISO 21930 quy định module D giúp thể hiện “tác động tích cực trong chu trình sống kế tiếp”, đồng thời tránh trùng lặp khi tính toán.

Đây là phần phản ánh rõ nhất nguyên tắc kinh tế tuần hoàn (Circular Economy) trong lĩnh vực xây dựng và là tiêu chí quan trọng trong các hệ thống chứng chỉ xanh quốc tế như LEED, BREEAM, LOTUS.

Tóm lại, các module từ A1 đến C4 tạo nên chu trình đầy đủ của vòng đời công trình (Cradle-to-Grave), trong khi module D mở rộng phạm vi phân tích, thể hiện giá trị môi trường sau vòng đời.

Việc hiểu rõ từng giai đoạn giúp chủ đầu tư, kiến trúc sư và kỹ sư xác định chính xác nguồn phát thải, từ đó tối ưu thiết kế – vật liệu – vận hành và hướng tới tòa nhà phát thải thấp – Net Zero Carbon.

3. Lợi ích của việc đánh giá vòng đời tòa nhà

Việc thực hiện đánh giá vòng đời tòa nhà (Building Lifecycle Assessment) không chỉ là bước tiến trong kỹ thuật quản lý môi trường mà còn là giải pháp chiến lược giúp doanh nghiệp, chủ đầu tư và các bên liên quan hướng tới xây dựng bền vững và phát triển xanh. Dưới đây là những lợi ích tiêu biểu mà đánh giá vòng đời tòa nhà mang lại trong toàn bộ quá trình đầu tư, thiết kế và vận hành công trình.

3.1 Giảm phát thải carbon và tác động môi trường

Đánh giá vòng đời tòa nhà giúp đo lường toàn bộ lượng phát thải CO₂e trong suốt vòng đời công trình, từ sản xuất vật liệu, thi công đến vận hành và tháo dỡ. Việc nhận diện các “điểm nóng carbon” cho phép tối ưu lựa chọn vật liệu, quy trình và công nghệ xây dựng. Nhờ đó, công trình có thể giảm 20 – 40% lượng carbon tích hợp, góp phần vào mục tiêu Net Zero Carbon và phát triển bền vững của doanh nghiệp.

3.2 Tối ưu chi phí vòng đời công trình

Khác với cách tính chi phí truyền thống, đánh giá vòng đời tòa nhà giúp chủ đầu tư đánh giá toàn bộ chi phí vận hành – bảo trì – thay thế trong suốt tuổi thọ công trình. Nhờ phân tích vòng đời, doanh nghiệp có thể chọn giải pháp đầu tư bền vững, tiết kiệm năng lượng và giảm chi phí dài hạn. Nhiều công trình ứng dụng đánh giá vòng đời tòa nhà đã ghi nhận hiệu quả vận hành giảm 15 – 25% chi phí mỗi năm.

3.3 Hỗ trợ đạt chứng chỉ công trình xanh

Đánh giá vòng đời tòa nhà là tiêu chí trọng yếu trong các chứng chỉ quốc tế như LEED, BREEAM, LOTUS, giúp công trình được công nhận về hiệu quả môi trường. Việc áp dụng phương pháp này không chỉ giúp tăng điểm đánh giá xanh mà còn thể hiện cam kết tiêu chuẩn ESG của chủ đầu tư, nâng cao uy tín và giá trị dự án trên thị trường.

3.4 Tăng giá trị thương mại và uy tín doanh nghiệp

Công trình có đánh giá vòng đời minh bạch thể hiện năng lực quản trị bền vững và khả năng đáp ứng tiêu chuẩn ESG. Đây là yếu tố thu hút doanh nghiệp quốc tế và khách thuê có định hướng xanh, giúp gia tăng giá trị thương mại và lợi thế cạnh tranh. Đánh giá tòa nhà văn phòng trở thành chứng chỉ niềm tin, khẳng định trách nhiệm môi trường của doanh nghiệp.

3.5 Thúc đẩy đổi mới vật liệu và kinh tế tuần hoàn

Đánh giá vòng đời tòa nhà khuyến khích nghiên cứu và sử dụng vật liệu xanh, tái chế hoặc có thể tái sử dụng, giúp giảm phụ thuộc vào tài nguyên khai thác mới. Phân tích vòng đời vật liệu còn hỗ trợ phát triển chuỗi cung ứng tuần hoàn, tạo nền tảng cho xu hướng xây dựng bền vững và đô thị carbon thấp mà Việt Nam đang hướng tới.

4. Công cụ & phương pháp đánh giá vòng đời

Việc thực hiện đánh giá vòng đời tòa nhà đòi hỏi sử dụng các công cụ phần mềm chuyên biệt nhằm mô hình hóa, tính toán và lượng hóa các tác động môi trường trong từng giai đoạn của công trình. Những công cụ này giúp nhóm thiết kế, kỹ sư và chủ đầu tư so sánh phương án vật liệu, cấu trúc và hệ thống kỹ thuật, từ đó tối ưu hiệu quả môi trường và chi phí vòng đời.

4.1 Phương pháp đánh giá vòng đời tòa nhà

Theo tiêu chuẩn ISO 14040 và ISO 14044, một nghiên cứu đánh giá vòng đời tòa nhà bao gồm bốn bước chính:

• Xác định mục tiêu và phạm vi: Xác định ranh giới hệ thống, đơn vị chức năng và mục tiêu đánh giá (ví dụ: giảm phát thải carbon, so sánh phương án vật liệu).
• Phân tích kiểm kê vòng đời: Thu thập dữ liệu đầu vào và đầu ra, gồm năng lượng, nguyên liệu, phát thải và chất thải của công trình.
• Đánh giá tác động vòng đời: Chuyển dữ liệu kiểm kê thành các chỉ số tác động môi trường như GWP (Global Warming Potential), ODP, AP, EP…
• Diễn giải kết quả: Tổng hợp, đánh giá và đưa ra giải pháp giảm thiểu tác động môi trường trong thiết kế hoặc vận hành.

Phương pháp này giúp tạo ra bức tranh toàn diện về “dấu chân môi trường” (environmental footprint) của tòa nhà, đồng thời hỗ trợ ra quyết định dựa trên dữ liệu định lượng, thay vì phán đoán cảm tính.

4.2 Các công cụ phần mềm BLC A phổ biến

Hiện nay, nhiều phần mềm thương mại và mã nguồn mở được phát triển để phục vụ cho phân tích vòng đời công trình, mỗi công cụ có ưu thế riêng về dữ liệu nền, giao diện và phạm vi áp dụng:

• One Click LCA: Phổ biến trong lĩnh vực xây dựng, tích hợp cơ sở dữ liệu EPD quốc tế và hỗ trợ tính điểm LEED, BREEAM, LOTUS.
• SimaPro: Công cụ mạnh mẽ cho các ngành sản xuất và xây dựng, phù hợp cho nghiên cứu chi tiết về vật liệu và quy trình sản xuất.
• GaBi: Nổi bật ở khả năng mô phỏng chuỗi cung ứng phức tạp và liên kết dữ liệu năng lượng – vật liệu theo khu vực.
• OpenLCA: Nền tảng mã nguồn mở, linh hoạt, hỗ trợ phân tích cho cả sản phẩm lẫn công trình, được sử dụng rộng rãi trong nghiên cứu học thuật.
• Umberto & EarthSmart: Phù hợp cho doanh nghiệp muốn tích hợp LCA vào báo cáo ESG và chuỗi cung ứng bền vững.

Các công cụ này đều sử dụng dữ liệu kiểm kê từ các cơ sở dữ liệu uy tín như Ecoinvent, ILCD, ELCD, cho phép đánh giá chính xác tác động môi trường của từng vật liệu và hạng mục công trình.

4.3 Ứng dụng công cụ đánh giá vòng đời trong thực tế

Trong thực tế, việc áp dụng các công cụ đánh giá vòng đời tòa nhà không chỉ phục vụ mục đích kỹ thuật mà còn mang giá trị chiến lược.

• Giai đoạn thiết kế: So sánh các phương án vật liệu, kết cấu hoặc giải pháp năng lượng để chọn phương án carbon thấp.
• Giai đoạn thi công: Kiểm soát nguồn phát thải thực tế, xác minh dữ liệu mua sắm vật liệu có EPD.
• Giai đoạn vận hành: Theo dõi tiêu thụ năng lượng và nước, cập nhật dữ liệu phát thải thực tế để tối ưu hiệu suất công trình.

Khi được tích hợp sớm trong quá trình thiết kế, đánh giá vòng đời tòa nhà giúp chủ đầu tư giảm rủi ro về chi phí, đạt chứng chỉ xanh nhanh hơn và minh bạch hơn trong báo cáo ESG. Đây cũng là bước đệm quan trọng để ngành xây dựng Việt Nam hội nhập với các tiêu chuẩn Net Zero Carbon và Circular Construction đang được áp dụng rộng rãi trên toàn cầu.

5. Quy định và xu hướng áp dụng tại Việt Nam

Tại Việt Nam, đánh giá vòng đời công trình đang dần trở thành xu hướng tất yếu trong lĩnh vực xây dựng và phát triển đô thị bền vững. Dù chưa được quy định bắt buộc trong pháp luật, nhưng đánh giá vòng đời tòa nhà đã bắt đầu được tích hợp trong các bộ tiêu chí công trình xanh, các hướng dẫn kỹ thuật quốc gia và chính sách môi trường, phù hợp với cam kết Net Zero Carbon đến năm 2050 mà Chính phủ Việt Nam đã đưa ra tại COP26.

5.1 Quy định và chính sách hiện hành

Hiện nay, Việt Nam chưa có quy định pháp lý riêng về đánh giá vòng đời tòa nhà, tuy nhiên nội dung này đã được đề cập gián tiếp trong nhiều văn bản và chương trình quốc gia:

• Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh (2021 – 2030): Khuyến khích áp dụng các công cụ định lượng phát thải, trong đó có LCA và EPD cho vật liệu và công trình xây dựng.
• Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia QCVN 09:2023/BXD: Bổ sung yêu cầu về hiệu quả năng lượng, thiết kế tiết kiệm tài nguyên và giảm phát thải CO₂, nền tảng cho việc tích hợp đánh giá vòng đời vào quy trình thiết kế.
• Chương trình phát triển công trình xanh của Bộ Xây dựng: Đặt mục tiêu đến 2030 có 25 – 30% công trình mới áp dụng tiêu chí xanh, trong đó khuyến nghị sử dụng LCA/BLC A như công cụ hỗ trợ tính toán carbon tích hợp.
• Luật Bảo vệ Môi trường 2020: Yêu cầu doanh nghiệp báo cáo và kiểm kê phát thải khí nhà kính, mở đường cho việc sử dụng đánh giá vòng đời tòa nhà như phương pháp tính toán định lượng phát thải trong ngành xây dựng.

5.2 Xu hướng áp dụng trong thị trường xây dựng

Tại các đô thị lớn như TP.HCM và Hà Nội, ngày càng nhiều chủ đầu tư, tập đoàn quốc tế và đơn vị tư vấn đã chủ động tích hợp đánh giá vòng đời công trình vào quy trình phát triển dự án.

• Các tòa nhà đạt chứng chỉ LEED, LOTUS, EDGE như Capital Place, Deutsches Haus, Lotte Mall West Lake… đều sử dụng đánh giá vòng đời tòa nhà để chứng minh khả năng giảm phát thải và tối ưu năng lượng.
• Nhiều vật liệu xây dựng trong nước (xi măng, gạch, thép, kính…) đã bắt đầu được cấp EPD (Environmental Product Declaration), giúp việc đánh giá vòng đời trở nên khả thi và minh bạch hơn.
• Các tập đoàn đa quốc gia, ngân hàng và quỹ đầu tư (như IFC, World Bank, GRESB, JICA) đang ưu tiên tài trợ cho các dự án có chứng nhận xanh và minh chứng đánh giá vòng đời tòa nhà, xem đây là điều kiện tiên quyết để tiếp cận tài chính xanh (Green Finance).

5.3 Định hướng phát triển trong tương lai

Trong giai đoạn 2025 – 2035, Việt Nam được dự báo sẽ chuyển từ giai đoạn tự nguyện sang bắt buộc đối với việc áp dụng đánh giá vòng đời tòa nhà trong các công trình quy mô lớn hoặc có tác động môi trường đáng kể. Bộ Xây dựng đang phối hợp với các tổ chức như IFC, UNEP, và VGBC để xây dựng cơ sở dữ liệu vật liệu quốc gia (Vietnam Building Materials Database) phục vụ tính toán carbon tích hợp.

Cùng với đó, việc mở rộng chuẩn hóa báo cáo EPD nội địa, đào tạo kỹ sư đánh giá vòng đời và số hóa quy trình đánh giá qua BIM-LCA Integration sẽ là xu hướng nổi bật trong thập kỷ tới.

6. Những thách thức khi đánh giá vòng đời tòa nhà

Mặc dù đánh giá vòng đời tòa nhà mang lại nhiều lợi ích về môi trường và hiệu quả vận hành, quá trình triển khai tại các tòa nhà văn phòng vẫn gặp nhiều rào cản về kỹ thuật, dữ liệu và nhận thức thị trường. Việc xác định rõ các thách thức này là bước quan trọng để từng bước chuẩn hóa và mở rộng ứng dụng đánh giá vòng đời tòa nhà tại Việt Nam.

• Thiếu dữ liệu và cơ sở dữ liệu vật liệu nội địa: Hiện Việt Nam chưa có hệ thống kiểm kê môi trường (LCI) và báo cáo EPD (Environmental Product Declaration) cho vật liệu xây dựng. Các phần mềm đánh giá vòng đời tòa nhà chủ yếu dùng dữ liệu quốc tế như Ecoinvent, ELCD, chưa phản ánh đúng điều kiện thực tế, khiến kết quả khó chính xác và hạn chế khả năng so sánh giữa các dự án.
• Đòi hỏi chuyên môn và công cụ kỹ thuật phức tạp: Đánh giá vòng đời tòa nhà yêu cầu kiến thức chuyên sâu về kỹ thuật môi trường, vật liệu và công trình xanh, cùng kỹ năng vận hành các phần mềm chuyên dụng như One Click LCA, SimaPro, GaBi, OpenLCA. Nguồn nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực này còn hạn chế, làm tăng chi phí tư vấn và gây khó khăn cho việc triển khai đại trà.
• Chi phí và thời gian thực hiện: Một nghiên cứu đánh giá vòng đời tòa nhà chi tiết cần thu thập lượng dữ liệu lớn từ vật liệu, sản xuất đến vận hành và thải bỏ. Việc này tốn nhiều thời gian, nhân lực và chi phí, đặc biệt với dự án vừa và nhỏ. Nhiều chủ đầu tư vẫn ưu tiên tiến độ và chi phí ban đầu, nên chưa coi đáng giá vòng đời tòa nhà là hạng mục cần đầu tư.
• Nhận thức thị trường còn hạn chế: Phần lớn chủ đầu tư, kiến trúc sư và doanh nghiệp thuê văn phòng chưa nhận thức đúng về giá trị dài hạn của đánh giá vòng đời tòa nhà. Phương pháp này thường bị xem là công cụ kỹ thuật phức tạp, thay vì giải pháp tăng giá trị tài sản, giảm chi phí vận hành. Do đó, việc ứng dụng hiện nay vẫn chủ yếu trong các dự án FDI hoặc đạt chứng chỉ xanh LEED, LOTUS.
• Thiếu khung pháp lý và tiêu chuẩn bắt buộc: Việt Nam chưa có quy định pháp lý cụ thể yêu cầu đánh giá vòng đời cho công trình văn phòng. Việc triển khai hiện dựa trên tự nguyện hoặc yêu cầu chứng chỉ xanh, dẫn đến sự thiếu thống nhất trong quy trình, phương pháp và báo cáo kết quả giữa các đơn vị thực hiện.

Để đánh giá vòng đời tòa nhà trở thành công cụ phổ biến trong thiết kế và quản lý văn phòng, Việt Nam cần chuẩn hóa cơ sở dữ liệu vật liệu, đào tạo nhân lực chuyên môn và ban hành quy định pháp lý rõ ràng. Song song đó, việc nâng cao nhận thức của chủ đầu tư và người thuê văn phòng về giá trị kinh tế – môi trường – thương hiệu của đánh giá vòng đời tòa nhà sẽ là đòn bẩy giúp thị trường tiến gần hơn tới mô hình công trình xanh và phát thải thấp bền vững. công trình xanh và phát thải thấp bền vững

7. (FAQ) – Một số câu hỏi thường gặp

7.1 WBLCA khác gì với LCA sản phẩm?

LCA (Life Cycle Assessment) là phương pháp đánh giá tác động môi trường của một sản phẩm hoặc vật liệu riêng lẻ, trong khi WBLCA (Whole Building Life Cycle Assessment) mở rộng phạm vi lên toàn bộ công trình. WBLCA tổng hợp dữ liệu từ nhiều vật liệu và hệ thống (kết cấu, vỏ, hoàn thiện, MEP…) để đo tổng lượng carbon tích hợp của tòa nhà thay vì chỉ một sản phẩm cụ thể.

7.2 Giai đoạn nào ảnh hưởng lớn nhất đến carbon tích hợp?

Theo các nghiên cứu quốc tế và dữ liệu thực tế tại Việt Nam, giai đoạn sản xuất vật liệu (A1 – A3) thường chiếm 40 – 60% tổng lượng carbon tích hợp của tòa nhà. Tiếp theo là giai đoạn vận hành (B6), phát sinh từ tiêu thụ năng lượng trong suốt vòng đời sử dụng. Do đó, việc lựa chọn vật liệu có EPD, thiết kế tiết kiệm năng lượng và sử dụng năng lượng tái tạo là giải pháp then chốt để giảm phát thải.

7.3 WBLCA có bắt buộc ở Việt Nam không?

Hiện nay, WBLCA chưa phải yêu cầu bắt buộc trong quy định xây dựng tại Việt Nam. Tuy nhiên, Bộ Xây dựng đã khuyến khích áp dụng trong chương trình phát triển công trình xanh quốc gia và nhiều dự án lớn (LEED, LOTUS, EDGE) đã tự nguyện triển khai. Trong tương lai, khi cơ sở dữ liệu vật liệu quốc gia (LCI Database) được hoàn thiện, WBLCA có thể trở thành tiêu chí bắt buộc cho công trình quy mô lớn hoặc phát thải cao.

Yến Loan

Nhà biên tập và sản xuất nội dung tại Maison Office.
Có hơn 3 năm kinh nghiệm sản xuất nội dung trong lĩnh vực bất động sản và nội thất văn phòng. Với hiểu biết và kiến thức của mình, tôi luôn cố gắng tạo ra những bài viết có tính chuyên môn cao, mang đến giá trị thông tin cho khách hàng.

maisonoffice.vn