Kiến trúc xanh là gì? Tiêu chí đánh giá công trình kiến trúc xanh

Trong lĩnh vực xây dựng, kiến trúc xanh đang trở thành xu hướng thiết kế mới nhằm mang đến không gian sống bền vững, thích nghi trước mọi biến đổi về khí hậu và môi trường. Đây không chỉ là xu hướng nhất thời mà được đánh giá là một lựa chọn thông minh, hướng đến sự phát triển cho một tương lai bền vững. Tại Việt Nam, các công trình kiến trúc xanh cũng đang được rất nhiều khách hàng quan tâm nhờ vào những lợi ích thiết thực mà nó mang lại. 

1. Kiến trúc xanh là gì?

Kến trúc xanh (KTX) là một xu hướng thiết kế – thi công nhằm mục tiêu giảm thiểu tác động tiêu cực của công trình đến môi trường và cảnh quan thiên nhiên. Bên cạnh đó, xu hướng kiến trúc này còn hướng đến một lối sống lành mạnh, gần gũi với thiên nhiên và nâng cao chất lượng cuộc sống của con người.

Đặc trưng của KTX là tính thân thiện với môi trường, sử dụng hiệu quả tài nguyên và năng lượng trong suốt một chu kỳ sống của công trình, từ thiết kế, xây dựng, cải tạo, bảo trì, vận hành cho đến tháo dỡ. 

Từ những thập niên 90, khái niệm “kiến trúc xanh” đã được hình thành và nhanh chóng trở thành xu hướng phát triển của nền kiến trúc thế giới. Tuy nhiên, xu hướng này chỉ mới phổ biến tại Việt Nam trong những năm đầu thế kỷ 21. 

2. Lợi ích của việc phát triển công trình kiến trúc xanh

Đứng trước những tác động tiêu cực của quá trình đô thị hóa nhanh chóng và biến đổi khí hậu trên toàn cầu, kiến trúc xanh đang trở thành mối quan tâm hàng đầu của ngành kiến trúc – xây dựng thế giới. Việc phát triển các công trình kiến trúc xanh có thể mang lại nhiều lợi ích đa chiều cho môi trường, kinh tế và xã hội:

2.1. Lợi ích đối với môi trường

Các công trình kiến trúc xanh thường tập trung vào các giải pháp như: sử dụng hiệu quả tài nguyên, năng lượng, tiết kiệm nước, sử dụng vật liệu thân thiện với môi trường,… Tất cả những nỗ lực này đều nhằm mục tiêu giảm thiểu các tác động tiêu cực đến môi trường tự nhiên. Bên cạnh đó còn tạo ra nhiều ảnh hưởng tích cực đối với môi trường như: bảo vệ các hệ sinh thái và đa dạng sinh học, cải thiện chất lượng không khí và nguồn nước, bảo tồn tài nguyên thiên nhiên,… 

2.2. Lợi ích về kinh tế

Bên cạnh những ảnh hưởng tích cực đến môi trường, xu hướng kiến trúc xanh còn mang đến nhiều lợi ích to lớn về mặt kinh tế. Theo các chuyên gia của Hội đồng Công trình xanh thế giới (WGBC), nếu so sánh với một công trình xây dựng thông thường, các công trình kiến trúc xanh sẽ có thể:

• Giảm hơn 26% mức tiêu thụ năng lượng.
• Phát thải nhà kính ít hơn 33%.
• Tiết kiệm hơn 13% chi phí bảo trì hằng năm.

Những con số này cho thấy hiệu quả về mặt kinh tế từ việc cắt giảm chi phí trong quá trình xây dựng và vận hành công trình. Thêm vào đó, công trình kiến trúc xanh cũng có giá trị thương hiệu và tài sản tăng cao nhờ vào tính bền vững và khả năng thu hồi vốn nhanh hơn so với các công trình thông thường. Đây chính là vấn đề quan tâm lớn nhất của các chủ đầu tư và người sử dụng hiện nay. 

2.3. Lợi ích xã hội

Lợi ích xã hội của kiến trúc xanh cũng được thể hiện qua nhiều khía cạnh khác nhau như:

• Tạo môi trường sống trong lành, thoải mái, cải thiện chất lượng cuộc sống.
• Tăng số lượng tiện ích xanh trong không gian đô thị.
• Giảm thiểu các vấn đề liên quan sức khỏe như: các bệnh liên quan đến đường hô hấp (phổi, hen, dị ứng), bệnh lý căng thẳng thần kinh, nguy cơ đột quỵ,… 
• Tạo ra các cơ hội việc làm mới trong lĩnh vực kiến trúc và xây dựng.
• Xây dựng một cộng đồng dân cư văn minh, có ý thức cao về môi trường.

3. Các xu hướng kiến trúc xanh nổi bật hiện nay

Quá trình đô thị hóa và gia tăng dân số nhanh chóng dẫn đến nhu cầu sử dụng năng lượng và tài nguyên ngày càng tăng cao. Kéo theo đó là các vấn đề về biến đổi khí hậu và ô nhiễm môi trường nghiêm trọng, đòi hỏi các giải pháp chiến lược nhằm hướng tới mục tiêu phát triển bền vững. Trong đó, kiến trúc xanh là một trong những giải pháp nổi bật, được phát triển thành nhiều xu hướng đa dạng, bao gồm; 

• Kiến trúc sinh thái (Ecologic Architecture)
• Kiến trúc sinh – khí hậu (Bioclimatic Architecture)
• Kiến trúc hiệu quả năng lượng (Energy-Efficient Building)
• Kiến trúc môi trường (Environmental Architecture)

Mặc dù mỗi xu hướng đều có mục tiêu khác nhau nhưng vẫn có những điểm tương đồng và tính liên quan chặt chẽ. 

4. Nguyên tắc thiết kế kiến trúc xanh

Để đảm bảo tính hiệu quả, các công trình KTX sẽ phải tuân thủ một vài nguyên tắc nhất định trong suốt chu kỳ từ giai đoạn thiết kế, thi công, khai thác sử dụng cho đến tháo dỡ công trình. Các nguyên tắc cơ bản bao gồm: 

4.1. Tận dụng nguồn năng lượng tự nhiên

Hiện nay, con người có thể áp dụng nhiều cách hơn để khai thác và sử dụng năng lượng hiệu quả nhờ sự phát triển tiến bộ của khoa học công nghệ. Cùng với đó là việc tối ưu hóa sử dụng năng lượng, hạn chế các nguồn phát thải ô nhiễm hoặc gây hiệu ứng nhà kính. Các công trình KTX cũng cần ưu tiên sử dụng các nguồn năng lượng sạch, có thể tái tạo như năng lượng gió, năng lượng mặt trời,… nhằm hướng đến mục tiêu bảo vệ môi trường. 

4.2. Hòa nhập với môi trường tự nhiên

Nguyên tắc tiếp theo được áp dụng cho các công trình KTX là xây dựng một môi trường sống bền vững, hòa nhập với thiên nhiên. Sự kết hợp hài hòa giữa kiến trúc và thiên nhiên không chỉ mang lại cảnh quan xanh mát tuyệt đẹp mà còn góp phần vào việc bảo vệ môi trường. Điều này cũng đồng thời thúc đẩy sự cân bằng sinh thái và mục tiêu phát triển bền vững của cộng đồng.

4.3. Môi trường sống tiện nghi, thoải mái

Một trong những mục tiêu hàng đầu của các công trình vẫn là đáp ứng tốt nhu cầu của người sử dụng. Chính vì vậy, thiết kế công trình xanh cũng phải đảm bảo đầy đủ các yếu tố tiện nghi và thoải mái cho không gian sống. Trong đó phải kể đến như: chất lượng không khí tốt, thiết kế không gian mở, nhiều mảng xanh, vật liệu tự nhiên không độc hại, hệ thống thiết bị thông minh, tiết kiệm điện,… 

5. Tiêu chí đánh giá công trình kiến trúc xanh

Để góp phần thúc đẩy và tạo lập môi trường – cảnh quan kiến trúc bền vững, Hội Kiến trúc sư Việt Nam đã ban hành hệ thống “Tiêu chí Kiến trúc Xanh Việt Nam”. Trong đó bao gồm 5 tiêu chí đánh giá chính sau đây:

5.1. Địa điểm bền vững

Hạng mục này tập trung vào việc tạo lập cảnh quan kiến trúc hài hòa và bền vững, giảm thiểu các tác động tiêu cực của công trình đến môi trường tự nhiên. Đồng thời cũng khuyến khích phát huy các yếu tố có lợi cho môi trường sống của con người. Theo đó, các công trình xây dựng cần đáp ứng những nội dung đánh giá như sau:

• Địa điểm xây dựng phù hợp với quy hoạch, thuận tiện cho giao thông và gần các tiện ích.
• Bảo vệ môi trường, cảnh quan tự nhiên, có biện pháp giảm thiểu ô nhiễm hoặc tác động tiêu cực đến môi trường xung quanh.
• Giải pháp kiến trúc phải thích ứng được với biến đổi khí hậu, phòng chống thiên tai hiệu quả.
• Không gian kiến trúc hài hòa với cảnh quan tự nhiên.
• Có biện pháp phục hồi, nâng cao giá trị môi trường cảnh quan tự nhiên.

5.2. Sử dụng tài nguyên, năng lượng hiệu quả

Các công trình kiến trúc xanh được khuyến khích sử dụng tài nguyên và năng lượng một cách hiệu quả. Điều này không chỉ nhằm hạn chế tác động tiêu cực đến môi trường tự nhiên mà còn giúp tiết kiệm chi phí vận hành công trình. Một số giải pháp có thể được áp dụng hiệu quả như:

• Sử dụng hợp lý diện tích đất đai trong xây dựng, bảo tồn hệ sinh thái tự nhiên.
• Giảm thiểu mức sử dụng năng lượng, tận dụng các nguồn năng lượng tự nhiên và tái tạo.
• Sử dụng hiệu quả không khí và ánh sáng tự nhiên có lợi cho sức khỏe.
• Tiết kiệm tài nguyên nước sạch, thu gom và tái sử dụng nước mưa.
• Sử dụng vật liệu thân thiện với môi trường, an toàn cho sức khỏe con người.

5.3. Chất lượng môi trường trong nhà

Tiêu chí này tập trung vào việc đánh giá chất lượng môi trường bên trong công trình. Trong đó bao gồm các yếu tố như:

• Cách tổ chức không gian trong nhà phù hợp với nhu cầu sử dụng của cộng đồng dân cư.
• Giải pháp thiết kế mặt ngoài công trình giảm thiểu được các tác động từ bức xạ nhiệt, ánh sáng, mưa, gió,…
• Vật liệu và nội thất có chất lượng đảm bảo, an toàn với sức khỏe người dùng.
• Không khí trong nhà không chứa các chất độc hại hay ô nhiễm.
• Đảm bảo mức ồn trong nhà thấp hơn giới hạn cho phép.
• Tận dụng ánh sáng tự nhiên, đảm bảo độ chiếu sáng phù hợp.

5.4. Kiến trúc tiên tiến, bản sắc

Không chỉ chú trọng đến các vấn đề về môi trường, để kiến trúc xanh thực sự đi vào thực tế thì còn cần quan tâm đến yếu tố bản sắc văn hóa địa phương. Việc đáp ứng được các yếu tố về văn hóa và tập quán sinh hoạt sẽ là cơ sở để có được sự đồng thuận và cam kết của cộng đồng. Điều này cũng giúp nâng cao nhận thức của cộng đồng về việc lan tỏa các giải pháp kiến trúc xanh. 

5.5. Tính xã hội – nhân văn bền vững

Phát triển kiến trúc xanh phải gắn liền với mục tiêu xây dựng môi trường xã hội – nhân văn bền vững. Điều này đồng nghĩa, các công trình KTX phải đảm bảo sự hòa nhập với truyền thống văn hóa, lịch sử, tín ngưỡng của cộng đồng dân cư. Bên cạnh đó cũng góp phần tạo lập sự ổn định và phát triển bền vững về kinh tế – xã hội địa phương. 

6. Các hệ thống chứng nhận công trình kiến trúc xanh trên thế giới

Trên thế giới hiện nay có rất nhiều hệ thống đánh giá và chứng nhận công trình kiến trúc xanh. Trong đó có một vài chứng nhận nổi bật, được áp dụng rộng rãi như: 

• LEED: Được biết đến là bộ tiêu chuẩn công trình xanh tiên phong, hiện đang được áp dụng rộng rãi cho các công trình xây dựng bền vững trên toàn cầu. 
• EDGE: Hệ thống chứng nhận EDGE tập trung đánh giá các công trình KTS xanh qua 3 tiêu chí chính, gồm: tiết kiệm năng lượng, tiết kiệm nước và sử dụng hiệu quả năng lượng, tài nguyên. 
• BCA Green Mark: Hệ thống chứng nhận này đến từ Singapore, tập trung vào các tiêu chí đánh giá dành riêng cho khu vực khí hậu nhiệt đới, trong đó có Việt Nam. 
• LOTUS: Đây là hệ thống các tiêu chí đánh giá và chứng nhận công trình xanh đầu tiên được phát triển dành riêng cho thị trường Việt Nam, phù hợp với điều kiện xây dựng và đặc điểm khí hậu tại địa phương. 

Ngoài ra còn có một vài hệ thống chứng nhận KTS khác như: Green Globes (Hoa Kỳ), Green Star (Australia), WELL (Hoa Kỳ),…

7. Các công trình kiến trúc xanh nổi bật tại Việt Nam

Nắm bắt xu hướng kiến trúc xanh của thế giới, Việt Nam cũng dần có nhiều công trình KTX nổi bật góp phần vào mục tiêu phát triển bền vững và bảo vệ môi trường. Một vài cái tên tiêu biểu phải kể đến như:

• Khu đô thị Ecopark: Tọa lạc tại phía Đông Nam Hà Nội, Ecopark sở hữu vị trí địa lý đắc địa hiếm có ngay trong lòng thủ đô sầm uất. Khu đô thị này có quy mô lên đến gần 500 ha, thế nhưng hồ điều hòa đã chiếm đến 100 ha diện tích, giúp mang đến không khí trong lành, xanh mát. Dự án này cũng đáp ứng được các tiêu chí về địa điểm bền vững, chất lượng môi trường bên trong và hiệu quả sử dụng năng lượng. 

• TechnoPark Tower: Tòa tháp văn phòng TechnoPark đã vượt qua những tiêu chí đánh giá khắt khe để được trao chứng chỉ LEED Platinum vào năm 2022. Theo đó, công trình này đã đáp ứng được các tiêu chí về vị trí bền vững, thiết kế tích hợp, hiệu quả sử dụng nước, năng lượng, vật liệu, chất lượng không khí trong nhà,… 

• Deutsches Haus HCMC: Tọa lạc ngay trung tâm Quận 1 TPHCM, Deutsches Haus là tòa nhà văn phòng cao tầng đã đạt được giải thưởng Kiến trúc Xanh Việt Nam năm 2020. Công trình được thiết kế theo hướng kiến trúc xanh với nhiều giải pháp kỹ thuật tiên tiến, góp phần mang lại hiệu quả về mặt kinh tế và môi trường. 

Kiến trúc xanh không phải là giải pháp dành riêng cho một quốc gia nào mà là hướng đi chung góp phần giải quyết các vấn đề về môi trường và biến đổi khí hậu trên toàn cầu. Chính vì vậy, việc thúc đẩy phát triển xu hướng kiến trúc xanh được xem là trách nhiệm mọi quốc gia nhằm hướng đến một tương lai bền vững. 

Bùi Đức Huy

Nhà biên tập và quản lý đội ngũ sản xuất nội dung tại Maison Office.
Với hơn 05 năm kinh nghiệm tư vấn và biên tập nội dung sâu rộng trong lĩnh vực dịch vụ bất động sản và thiết kế nội thất. Chia sẻ thông tin giá trị đến khách hàng, đối tác và thu hút hàng triệu lượt xem.